به گزارش مشرق، به نقل از روابط‌عمومی دادگستری‌کل استان زنجان، حجت‌الاسلام حسن مظفری در خصوص دستور قضایی صادره مبنی بر مقابله با عرضه و استعمال قلیان در اماکن عمومی و در پاسخ به این سئوال که آیا اقدامات دستگاه قضایی در راستای مقابله با عرضه و استعمال قلیان در اماکن عمومی منجمله قهوه‌خانه‌ها به منزله مخالفت دستگاه قضایی با وجود قهوه‌خانه‌ها در سطح جامعه است، اظهار کرد: متأسفانه برخی این‌چنین برداشت می‌کنند که مخالفت و مقابله دستگاه قضایی با عرضه و استعمال قلیان در اماکن عمومی منجمله در قهوه‌خانه‌ها به معنی مخالفت دستگاه قضایی با وجود قهوه‌خانه و قهوه‌خانه‌داری در سطح جامعه است، در حالی که این‌گونه نیست و باید گفت که علت این بینش و تفکر نادرست در این است که این افراد به غلط فلسفه وجودی قهوه‌خانه‌ها را صرفاً و فقط و فقط در استعمال قلیان می‌دانند.

وی ادامه داد: با نگاه به تاریخ ایران مشاهده می‌شود وجود قهوه‌خانه‌ها با همان سبک و سیاق قدیم جزو فرهنگ لاینفک جامعه ما بوده است و در گذشته و شاید تا چند دهه قبل نیز قهوه‌خانه و قهوه‌خانه‌داری در بین مردم و عرف جامعه به‌عنوان یک شغل مورد قبول و دارای جایگاه و منزلت اجتماعی مناسب در افکار عمومی محسوب می‌شده است و این ارزش‌گذاری نیز علت داشته است؛ چرا که در آن دوران قهوه‌خانه‌ها پاسخ‌گوی برخی از نیازهای اساسی جامعه در سطوح مختلف اجتماعی، فرهنگی، اقتصادی و سیاسی بوده و در ساختار و نظام اجتماعی کارکردهای مطلوبی داشته است.

دادستان عمومی و انقلاب زنجان در ادامه با اشاره به کارکرد قهوه‌خانه‌ها در گذشته اعلام کرد: قهوه‌خانه‌ها از دیرباز نقش مؤثری در جامعه ایرانی داشته است. قهوه‌خانه‌ها در گذشته محل اجتماع شعرا، ادبا و نویسندگان بوده است. قهوه‌خانه‌ها از آغاز شکل‌گیری و تا چند دهه قبل محفلی ادبی و فرهنگی بوده و بسیاری از مسائل اقتصادی و سیاسی جامعه در بطن قهوه‌خانه‌ها شکل می‌گرفته است. هم‌چنین بهترین ابزار ارتباطات جمعی در گذشته قهوه‌خانه بوده است. قهوه‌خانه‌ها به‌عنوان میراث فولکلوریک جامعه ایرانی آن‌چنان که امروز مرسوم شده فقط محل قلیان و توتون نبوده است، بلکه اغلب فعالیت‌های مهم فرهنگی چون مدیحه‌سرایی، نقاله‌خوانی، پرده‌خوانی، مشاعره و شعرخوانی، شاهنامه‌خوانی و طرح و حل مشکلات اجتماعی جزو کارکردهای مثبت و آشکار آن بوده است.

مظفری در رابطه با فضای حاکم بر قهوه‌خانه‌ها در گذشته نیز اظهار کرد: امروزه ما شاهد این هستیم که قشر غالب در قهوه‌خانه‌ها جوانان جامعه هستند و عملاً قهوه‌خانه‌ها غیر سرو قلیان عملکرد دیگری ندارند، این در حالی است که در گذشته حضور ریش‌سفیدان و افراد اهل علم و ادب و تجربه در محیط قهوه‌خانه‌ها باعث ایجاد یک فضای فرهنگی و حتی علمی و نیز فضایی ایمن و غیر بزه‌پرور برای گذران اوقات فراغت جوانان بوده است و به موازات انجام جمیع فعالیت‌های فرهنگی، سیاسی، اجتماعی و اقتصادی افراد حاضر در این مکان‌ها برای رفع خستگی در برهه‌ای قهوه و در برهه‌ای دیگر چای به همراه یک غذای سبک میل می‌کردند.

وی در خصوص تغییر کارکرد قهوه‌خانه‌ها نیز یادآور شد: دگرگونی‌های تدریجی در نظام اجتماعی و فرهنگی جامعه ایران به‌ویژه جوامع شهری و پدید آمدن وسایل ارتباط جمعی مثل رادیو و تلویزیون، جراید و شبکه‌های مجازی و توزیع و گسترش آن در سطح جامعه در کمرنگ کردن نقش فرهنگی و اجتماعی قهوه‌خانه‌ها اثر بسیار مهمی داشته است و یقیناً برای مرتفع کردن برخی از نیازهای اساسی، دیگر مثل گذشته نیازی به قهوه‌خانه‌ها وجود ندارد؛ چرا که در حال حاضر بسیاری از شبکه‌های اجتماعی، سمن‌ها، فرهنگ‌سراها، بنگاه‌ها و ... هر کدام به نحوی نقش قهوه‌خانه‌های گذشته را ایفاء می‌کنند.

مظفری در همین رابطه خاطرنشان کرد: یقیناً یکی از بهترین مکان‌ها برای برقراری ارتباطات جمعی آن‌هم به صورت حضوری و چهره به چهره قهوه‌خانه‌هاست و نباید این کارکرد مهم قهوه‌خانه‌ها تحت تأثیر منفی برخی حواشی و مسائل قرار گیرد، یعنی نباید کارکردهای مثبت به فراموشی سپرده شود و جای آن را فقط استعمال و عرضه مواد دخانی بگیرد. جامعه در حال دگرگونی است. ذوق و سلیقه، سرگرمی‌ها و تفریحات گروه‌های اجتماعی به‌ویژه جوانان تحول یافته است و این به این معناست که قهوه‌خانه‌ها نیز باید با تغییر در جهات مثبت و هم‌سو با نیازهای فعلی جامعه تحول پیدا کنند.

این مسئول ادامه داد: متأسفانه در حال حاضر نگرش خوبی به فضای حاکم بر قهوه‌خانه‌ها در سطح جامعه وجود ندارد و وقتی اسم این میراث‌فرهنگی بیان می‌شود تنها چیزی که به اذهان مردم می‌رسد، عرضه و استعمال قلیان است و این واقعیت تلخ، آسیب و آفت بزرگی بر نهاد سنتی و میراث‌فرهنگ عامه خواهد بود. علاوه بر این برخی قهوه‌خانه‌های کنونی تبدیل به محلی برای تجمع اراذل و اوباش، افراد بزهکار و محیطی برای خرید و فروش موادمخدر و تبادل اموال مسروقه شده است. متأسفانه در حال حاضر به محض شنیده شدن اسم قهوه‌خانه‌ها، محیطی تاریک شده از دود قلیان‌ها با فضایی نامناسب به‌لحاظ رعایت مسائل اخلاقی به اذهان خطور می‌کند.

دادستان عمومی و انقلاب زنجان در خصوص بازیابی کارکردهای مثبت قهوه‌خانه‌ها تأکید کرد: نباید قهوه‌خانه‌ها هویت و کارکرد مثبت واقعی خود را از دست بدهند. یقیناً هنر مدیران و مسئولان مربوطه در آن خواهد بود که بر حسب اقتضائات فرهنگی و اجتماعی جامعه و با رعایت اصول و ضوابط مربوطه و با یک نگاه نوآورانه و خلاق کارکرد مثبت قهوه‌خانه‌ها را حفظ کند و یا با ایجاد تغییراتی هدفمند علاوه بر حذف کارکردهای منفی، کارکردهای مثبت جدیدی بر این میراث‌فرهنگی اضافه کند، به‌گونه‌ای که افراد جامعه در همان محلی که جمع می‌شوند به‌لحاظ موضوعات فرهنگی و آموزشی تغذیه روحی و معنوی شوند.

وی افزود: اگر ما قهوه‌خانه‌ها را جمع کنیم، افراد از قهوه‌خانه‌ها به‌سوی فرهنگ‌سراها و یا مراکز علمی و ورزشی سوق پیدا نخواهند کرد. پس باید ما برای این قشر از اجتماع که در کنار داشتن روحیات مذهبی ترجیح می‌دهند برای گذران اوقات فراغت خود در قهوه‌خانه‌ها حضور پیدا کنند، یک برنامه‌ریزی مدون و اصولی داشته باشیم و باید محیط قهوه‌خانه‌ها سالم‌سازی و تبدیل به یک محیط فرهنگی شود و این مستلزم همکاری و دوراندیشی بسیاری از ارگان‌های مربوطه منجمله سازمان صنعت، معدن و تجارت استان و به تبع آن اتاق اصناف، میراث‌فرهنگی، فرهنگ و ارشاد اسلامی، ورزش و جوانان، تبلیغات اسلامی و شهرداری خواهد بود.

وی با اشاره به این‌که روزانه حداقل 200 تن ذغال در قهوه‌خانه‌های تهران دود هوا می‌شود و این یعنی روزانه حداقل یک‌هزار تن تنه درخت برای تولید این مقدار ذغال از دل طبیعت کنده می‌شود، تصریح کرد: اگر بخواهیم این مقیاس را بر حسب جمعیت برای کل کشور محاسبه کنیم، باید گفت روزانه در حدود هفت‌هزار تا 10 هزار تن درخت در کشور در ذغال قلیان‌ها دود هوا می‌شود و به یاد داشته باشیم این موضوع علاوه بر یک ضربه فرهنگی، آلودگی هوا و تبعات اجتماعی و فردی منفی، مضرات پزشکی بسیار فراوانی برای سلامتی جامعه به‌ویژه جوانان خواهد داشت؛ چرا که بر حسب اعلام کارشناسان وزارت بهداشت علت اصلی بسیاری از بیماری‌ها و عارضه‌های سرطانی منجمله سرطان ریه، دهان و... نشأت گرفته از مصرف قلیان است.

دادستان عمومی و انقلاب زنجان خاطرنشان کرد: اگر بخواهیم در یک جمله نگاه دستگاه قضایی را در این خصوص بیان کنیم باید گفت دستگاه قضایی با نفس وجود قهوه‌خانه‌ها آن‌هم با شکل و شمایل و سبک و سیاق قدیم مخالف نیست، بلکه با استعمال و عرضه قلیان و با فضای منفی حاکم بر قهوه‌خانه‌های امروزی مخالف است و امید است با اتخاذ تدابیر لازم از سوی مسئولان مربوطه، شاهد سالم‌سازی روح حاکم بر قهوه‌خانه‌ها و حذف کارکردهای منفی و ارائه جایگزین‌های مناسب برای این میراث‌فرهنگی باشیم.